Szczegółowe informacje:
Lepiej przeczytaj, co cię czeka…
Zwiedzanie rozpoczynamy od Sztolni Gertrudy
Z nazwą sztolni wiąże się następująca legenda. Dawno temu w kopalni złota nastąpił potężny zawał, pod którym zginęło 4 górników. W ówczesnych czasach o podjęciu akcji ratowniczej decydował właściciel kopalni. Często decyzja była okrutna, ze względu na wyeksploatowane miejsca , nie opłacalne dla właścicieli było prowadzenie akcji ratowniczych. Tak tez było w tym przypadku. Wtedy to Gertruda, żona jednego z zasypanych górników, postanowiła sama dotrzeć do miejsca katastrofy i uratować swojego ukochanego męża. Z pochodnią w ręku, z odrobiną jedzenia, weszła w kopalniane labirynty. Mijały dni, a Gertruda nie wychodziła… Prawdopodobnie zabłądziła w chodnikach-labiryntach złotostockiej kopalni i została tam już na zawsze. Fakt ten odnotowano nawet w kronikach miejskich. Później górnicy często opowiadali, że gdy któryś z nich zabłądził, w kopalni słychać było dziwne odgłosy kroków. Zbłąkany górnik biegł w stronę odgłosów, które ostatecznie doprowadzały go do wyjścia. Nigdy jednak nikomu nie udało się zobaczyć tajemniczej osoby, wyprowadzającej górników. Mówiono wtedy, że to dobry duch Gertrudy przychodzi z pomocą i ratuje górnika.
Dzisiaj czasem i zbłąkanemu turyście Gertruda wskazuje drogę do wyjścia…
Wracając do trasy: do zwiedzania udostępniony został 500-metrowy odcinek Sztolni Gertrudy. W części tej zobaczyć można:
- bogatą ekspozycje map i planów kopalni z okresu od XVIII do XX wieku (w tym tajemniczą mapę Sztolni Czarnej)
- w gablotach dawne narzędzia górnicze i hutnicze , minerały , wystawę lamp górniczych
- piec muflowy, laboratoryjny piec, w którym wytapiano złoto
- osiemnasto wieczny wózek do transportu rudy
W bocznych chodnikach, pełniących dawniej funkcję magazynów materiałów wybuchowych, urządzono laboratorium J. Schärfenberga, człowieka, który w pogoni za eliksirem na długowieczność uzyskał z rudy arszenikowej potężną truciznę arszenik. Legenda mówi, że arszenikiem ze Złotego Stoku podtruwany był sam Napoleon.
Dużą atrakcja cieszy się udostępniony do zwiedzania skarbiec. To tutaj można zobaczyć 1066 „złotych” sztabek odpowiadających 16 tonom złota uzyskanym w ciągu całego czasu pracy kopalni tj przez ok. 1000 lat.
Chodnik śmierci to wykuty na wyższej kondygnacji chodnik o niezwykle ponurej historii. Tutaj bowiem skazywano na śmierć górników podejrzanych o kradzież złota. Skazańca stawiano pod ścianą, jego ręce wkładano aż po łokcie w specjalnie wykute dziury po czym otwory te wypełniano zaprawą. Nieszczęsny górnik, przytwierdzony do skały, konał w strasznych męczarniach. Szczątków ludzkich nigdy w tym miejscu nie odnaleziono, jednak na ścianach znajduje się tajemniczy jasny nalot nie spotykany nigdzie indziej w kopalni, w którym odkryto duże ilości materii pochodzenia organicznego…
Według wierzeń górniczych złota w kopalni pilnowały gnomy. Mówiono, że są to górnicy, którzy zginęli niegdyś w podziemnych zawałach. Gnomy były postrzegane jako życzliwe postacie, które często ratowały górnikom życie. Aby to zrobić, gnom uderzał ponoć patykiem o patyk. Górnik słysząc odgłos, szedł za dźwiękiem, aż trafił do wyjścia. W naszej kopani można spotkać gnoma Szarego, który pojawia się niespodziewanie z migoczącą lampą. Legenda głosi, ze spojrzenie mu w oczy gwarantuje spełnienie marzeń. Jeśli jednak w oczy gnoma spojrzy człowiek zły, może zostać w kopalni na zawsze…
Spragnieni wrażeń część trasy zwiedzania mogą przebyć po specjalnie przygotowanej ośmiometrowej zjeżdżalni.
A dodatkowo…
Część chodników Sztolni Gertruda możemy zobaczyć w sposób niekonwencjonalny tj. płynąc 15-osobową łódką o wdzięcznej nazwie Titanic. Podziemny Spływ odbywa się na odcinku ok. 200 metrów. Jest to dodatkowa atrakcja nie wchodząca w skład zwiedzania podstawowego.
Kontynuując wycieczkę przechodzimy do Sztolni Czarnej Górnej.
Wejście do tej pięknej sztolni znajduje się w górnej części Złotego Jaru, u podnóża wielkiego kamieniołomu, w Gorze Sołtysiej. Góra ta dwukrotnie była eksploatowana, raz w pogoni za żyłami złota ( średniowiecze) oraz w połowie XVII wieku w celu odzyskania rudy arsenowej. Dzięki temu możemy tutaj na podstawie kształtu i przekroju chodników oraz rodzajów obudów, zapoznać się z różnymi technikami górniczymi stosowanymi na przestrzeni wieków. Zobaczymy tutaj też podziemny chodnik prowadzący do Czech, ręcznie kute średniowieczne wyrobiska ze śladami pociągnięcia rylca oraz potężne komory po wybraniu złotodajnych rud. Największą jednak atrakcją Sztolni Czarnej jest jedyny w Polsce podziemny wodospad. Głęboko pod ziemią, w małej komorze, z wysokości ośmiu metrów, woda z hukiem spada tuż przed odwiedzającymi, nierzadko ochlapując twarze zachwyconych turystów.
W roku 2007 zostały ukończone prace polegające na usunięciu dwóch zawałów (prace górnicze trwały 4 lata). Umożliwiło to zejście grup wycieczkowych na poziom niższy, ten pod wodospadem tzw. tajemniczy chodniki Sztolni Czarnej z poziomu dziewiątego. To tutaj 8 maja 1945 roku Niemcy mieli ukryć skarby III Rzeszy. Prace poszukiwawcze bursztynowej komnaty i złota Wrocławia trwają do dziś…
Od roku 2008 turyści z tego poziomu wyjeżdżają na zewnątrz trasą ok. 300 metrową Podziemnym Pomarańczowym Tramwajem – największą atrakcją turystyczną kopalni złota.
Na peronie KOPALNIA ZŁOTA GŁOWNA przewodnik dziękuje już turystom za uwagę i zachęca wszystkich do skorzystania z dodatkowych atrakcji, których nie brakuje na kopalnianym podwórku jednocześnie zapraszając każdego z osobna na pyszną kawę czy też herbatę z maleńką dawka arszeniku, dawkę, która nie jest szkodliwa dla zdrowia a jedynie powoduje uzależnienie… od miejsca, ciekawych ludzi i przygody.
Wszystkich uzależnionych od kopalni złota zapraszamy ponownie do zwiedzenia naszej trasy turystycznej. Na pewno zaskoczymy naszych gości nowymi pomysłami, wprowadzonymi atrakcjami i miłą obsługą.
Sztolnia Książęca
Poza trasą turystyczną istnieje również możliwość indywidualnej penetracji niektórych miejsc w zabytkowej kopalni. Atrakcję taką stanowi kuta przez okres ok. 100 lat, w litej skale "Sztolnia Książęca". Jej wysokość sięga miejscami 3 metrów, podczas gdy wejście jest wyjątkowo niskie. Wiąże się z tym legenda: Pewnego razu Książę, ówczesny właściciel kopalni, zapragnął zobaczyć "żyłę złota", górnicy zaproponowali mu wyprawę chodnikiem kopalni. Książę jednak nie chciał czołgać się w błocie w niskim chodniku. Kazał więc wykuć tak wysoki chodnik, żeby mógł tam wejść nawet w nakryciu głowy. Górnicy spełnili żądanie, jednak wejście pozostawili niskie, tak żeby wchodzący do kopalni książę musiał jednak, choć na chwilę skłonić głowę i oddać w ten sposób hołd ciężkiej górniczej pracy. Chodnik jest nieoświetlony, więc niezbędne do zwiedzenia jest wzięcie ze sobą latarek. Bezpieczny odcinek to ok. 200 metrów. Dalej chodnik jest zamurowany. Otwór wybity w ściance zachęca wprawdzie do dalszej penetracji lecz nie polecamy dalszego poznawania wyrobiska. Kruchy łupek, zbutwiała obudowa może w każdej chwili runąć na potencjalnego poszukiwacza przygód.
Po wyjściu ze sztolni warto zwrócić uwagę na znajdującą się naprzeciwko, ukrytą za strumykiem, sztolnie Błotną.
Wypływa z niej woda tworząc przy wylocie małą studzienkę. Legenda mówi, że jest to źródełko miłości.
Kto się napije z niej wody i pomyśli o osobie, którą kocha, zostanie z tą osobą już na wieki…
http://www.czermna.pl/
Wielki wspólny grobowiec ofiar wojen Śląskich z lat 1740-1742 i 1744-1745 oraz chorób zakaźnych z XVIII wieku.
Ściany i sufit kaplicy wyłożone są 3 tysiącami czaszek i kości ludzkich. Pod podłoga spoczywa dalsze kilkadziesiąt (20-30 tys) szczątków ludzi.
Kaplica wybudowana została w 1776 roku przez księdza Wacława Tomaszka, któremu budowa kaplicy, zbieranie szczątków, dezynfekcja i impregnacja oraz układanie szczątków zajęły osiem lat.
Kaplica jest wyjątkowym obrazem przemijalności i kruchości człowieka w której spotkały się szczątki dawnych rodzin, przyjaciół i wrogów. Raz w roku o północy z 14 na 15 sierpnia odprawia się w Kaplicy Czaszek mszę św. za wszystkich którzy w niej spoczywają oraz za wszystkich którzy umarli na wskutek chorób lub w wyniku nieszczęśliwych wypadków.
Kaplica Czaszek to jedyny tego typu obiekt w Polsce i jeden z trzech w Europie.
Godziny otwarcia:
W okresie letnim (maj do końca września) w godz. od 9:30 do 13:00 oraz od 14:00 do 17:30
W okresie jesienno-zimowym i wczesnowiosennym od 10:00 do 16:00.
Położenie:
Powiat: Kłodzko, Miejscowość: Kudowa Zdrój, Adres: Stanisława Moniuszki 8
GPS – 50.422917 x 16.24393
Kudowa Zdrój
Kudowa – Zdrój jest uzdrowiskiem podgórskim (od 200 do 400 m n.p.m.). Miejscowość jest oparta o Góry Stołowe i Wzgórza Lewińskie, których zbocza stanowią naturalną barierę przed północnymi i północno – wschodnim wiatrem. Klimat jest tu łagodniejszy (nisko i średnio bodźcowy) niż na pozostałym obszarze Ziemi Kłodzkiej. Właściwości klimatu pływają bardzo korzystnie na szereg procesów ustrojowych: krążenie krwi, oddychanie i trawienie, sprawność układu mięśniowego i nerwowego. Dodatkowym czynnikiem moderującym są zwarte obszary leśne (przewaga drzewostanu świerkowego, sosnowego i bukowego). Podstawowym bogactwem uzdrowiska są naturalne źródła wód mineralnych.
Obiekty uzdrowiskowe skupiają się głównie w Parku Zdrojowym u podnóża Góry Parkowej. Stoi tu zabytkowy budynek Sanatorium "Zameczek" o ciekawej architekturze i charakterystycznym dla dawnego budownictwa dolnośląskiego łamanym dachu. Naprzeciw wznosi się budynek Pijalni nawiązujący stylem do architektury "Zameczku". Jest to najładniejsza i największa pijalnia na Dolnym Śląsku. Wydaje się w niej wody z trzech źródeł. Obok pijalni znajduje się sala koncertowa oraz hala spacerowa. Ozdobą części parku przylegającej do pijalni są kilkusetletnie drzewa ozdobne: czarne świerki oraz sosna kalifornijska. Po drugiej stronie deptaka park ma charakter ozdobnego ogrodu. Przy końcu hali spacerowej znajduje się altana, osłaniająca dawniejsza małą pijalnię. Aleja główna prowadzi do "dzikiej" części parku. Na tym odcinku aleja wysadzona jest podwójnym rzędem dębów piramidalnych. Kończy się nad brzegiem malowniczego stawu. W parku rośnie ponad 300 okazów krzewów i drzew.
W Kudowie – Zdroju leczy się m.in.: choroby układu krwiotwórczego (niedokrwistość); choroby ortopedyczno – urazowe (stany po urazach ortopedycznych, wady postawy, schorzenia narządu ruchu); choroby układu krążenia (nadciśnienie tętnicze, miażdżyca tętnic wieńcowych serca, zmiany zwyrodnieniowe i pozapalne mięśnia sercowego, stany po zawale, stany po operacjach zastawek); choroby reumatologiczne (reumatoidalne zapalenie stawów, reumatyzm tkanek miękkich, choroba zwyrodnieniowa stawów, choroba zwyrodnieniowa kręgosłupa); choroby przewodu pokarmowego (celiaklia), otyłość, nadczynność tarczycy.
Rehabilitacja i leczenie dzieci obejmuje m.in.: porażenia i niedowłady, skoliozy wieku rozwojowego, zmiany zwyrodnieniowe stawów obwodowych, zespoły bólowe kręgosłupa, choroby przeciążeniowe narządu ruchu, zaburzenia ukrwienia kości, wady rozwojowe, choroby tkanki chrzęstnej, usprawnienia oprotezowane po amputacjach, usprawnienia po długotrwałych unieruchomieniach, choroby hematologiczne, choroby onkologiczne (stany po chemioterapii i radioterapii)
Rys historyczny uzdrowiska
Pierwsze pisane informacje na temat kudowskich źródeł pochodzą z roku 1580. O leczących właściwościach wód w 1625 roku wzmiankował kronikarz Aelurius. Zorganizowane formy działalności uzdrowiskowej datuje się na rok 1636, gdy to uruchomiono pierwsze drewniane urządzenia kąpielowe. Podbudowę naukową do leczniczego stosowania wód mineralnych dały analizy, przeprowadzone przez doktora Kremera i doktora Ohmba (1694 i 1705). Nowoczesna struktura ówczesnego kurortu – w oparciu o plan – zapoczątkowana została w 1787 roku przez barona von Stillfrieda, właściciela Kudowy. Uporządkowano podtopione otoczenie źródła, pobudowano obiekty kuracyjne i pobytowe, założono od podstaw Park Zdrojowy. Wraz z upływem czasu, zmianami kolejnych właścicieli i postępem w naukach medycznych uzdrowisko rozwijało się i powstała moda na "bywanie u wód". W Kudowie – tak jak w innych, zagranicznych kurortach – kwitło życie towarzyskie i kulturalne, a elitarność kuracjuszy przekładała się wprost na charakter miejscowości. Luksusowe obiekty kuracyjne, restauracje i kluby, kawiarnie, wille, pensjonaty – wszystko to dodawało Kudowie splendoru i przyciągało nowych gości. Wojny, przetaczające się przez Europę, szczęśliwie ominęły uzdrowisko, a obiekty ocalały w stanie nienaruszonym. Po zakończeniu II wojny światowej działalność uzdrowiskową podjęto niemal natychmiast, jednak dopiero w latach sześćdziesiątych XX wieku dokonano licznych modernizacji, również w infrastrukturze miejskiej.
KSkalne labirynty "Błędne Skały"
Błędne Skały
Obszar ochrony ścisłej Błędne Skały ma powierzchnię ok. 22 ha, znajduje się na wysokości 915m n.p.m. i położony jest na obszarze Parku Narodowego Gór Stołowych. Obejmuje on swoim zasięgiem zespół osobliwych form skalnych o wysokości 6 – 11 m, wytworzonymi wskutek wietrzenia piaskowca. Błędne Skały to labirynt szczelin i zaułków, niekiedy niezwykle wąskich, oddzielających bloki skalne kilkunastometrowej wysokości. Wiele skał ma własne nazwy np.: "Skalne Siodło", "Kurza Stopka", "Labirynt", "Tunel", "Wielka Sala". W pobliżu Błędnych Skał znajduje się "Głaz Trzech Krzyży". Powstałe blokiskalne tworzą kilkusetmetrową trasę turystyczną o niepowtarzalnym uroku, którą zwiedzając często dosłownie przeciskamy się pomiędzy skałami wąskimi szczelinami. Wysokość korytarzy waha się w granicach 6-8 m, szerokość jest różna – miejscami wynosi tylko kilkadziesiąt centymetrów.
Błędne Skały
Na terenie Błędnych Skał znajduje się punkt widokowy, na platformie o nazwie "Skalne Czasze". Widoczny stąd jest m.in. Szczeliniec Wielki i Mały, Broumovska Vrchovina, miejscowość Machov, a przy dobrej widoczności zobaczyć możemy także Karkonosze!
Błędnych Skałach kręcono film "Opowieści z Narnii: Książę Kaspian".
Przejście labiryntu zajmuje ok. 35 minut, na zwiedzanie należy przeznaczyć ok 1 godziny.
Historia powstania:
Błędne Skały
Na dnie górnokredowego morza osadziły się grube pokłady piaskowców. W trzeciorzędzie, w czasie orogenezy alpejskiej zostały one wydźwignięte wraz z całymi Sudetami. Następnie rozpoczął się długotrwały okres erozji i odprowadzania zwietrzeliny. Na skutek nierównej odporności poszczególnych warstw skalnych na wietrzenie i poszerzania szczelin, przecinających masyw w trzech kierunkach, powstały głębokie na kilka metrów korytarze o zmiennej szerokości.
Był to pilnie strzeżony punkt celny między hrabstwem kłodzkim a Królestwem Czech. Na głazie tym znajduje się szereg dat, które, jak mówi legenda, ryto dla upamiętnienia przyłapania przemytników (najstarsza – 1616 r.).
Miejsce to było znane już dość dawno i często odwiedzane przez kuracjuszy i turystów. Otaczano je aurą tajemniczości, opowadano o zmarłych z głodu wędrowcach, którzy nie mogli wydostać się ze skalnych labiryntów i zaklętym w kamień mieście.
Rezerwat przyrody utworzono tu w 1957 r.
Lokalizacja:
Powiat: Kłodzko, Gmina: Radków, Adres: leży na drodze pomiędzy Karłowem i Kudową-Zdrój
GPS – 50.479193 x 16.286974
Dojazd samochodem:
Dojazd drogą "Stu Zakrętów" (Nr 387) od strony Kudowy albo Karłowa. Potem w połowie drogi (ok. 6km od Kudowy i 5km od Karłowa) dojeżdża się do skrzyżowania, gdzie znajduje się dolny parking. W tym miejscu skręcamy w "Drogę Puszczańską" gdzie jedziemy jeszcze 3,5km do górnego parkingu. Na tym ostatnim odcinku drogi wjazd i zjazd odbywa się wahadłowo ze względu na wąską drogę prowadzącą do rezerwatu. Godziny wjazdu na parking: pierwszy – 8.00-8.15, następne co godzina. Ostatni – 19.00-19.15. Zjazd o półgodzinach. Parking "górny" jest płatny.
Dojście pieszo:
Do Błędnych Skał prowadzi czerwony szlak z Karłowa oraz czerwony i zielony szlak z Kudowy Zdroju.
1) Z Kudowy Zdroju przez Jakubowice – 2 godz. 20 min. – czerwonym szlakiem.
2) Z Karłowa – 1 godz. 30 min. – szlakiem czerwonym.
3) Z Kudowy Zdroju – 2 godz. 40 min. – szlakiem zielonym. Droga prowadzi przez osiedle Czermne, gdzie zobaczyć można Kaplicę Czaszek, Pstrążnę – ruchomą szopkę i skansen oraz przez Bukowinę Kłodzką.
4) Z Pasterki – 2 godz. – zielonym szlakiem. Szlak prowadzi wzdłuż granicy państwowej, poprzez Pasterską Górę, Ostrą Górę a na końcu dochodzimy kamiennymi schodami do Skalnej Bramy.
